Hoe richt je een politieke partij op?

Na de val van het Kabinet in 2023 zijn vele bewindslieden opgestapt of hebben in ieder geval hun vertrek aangekondigd. Voor relatief jonge partijen als de BBB, maar ook de samenwerking tussen Groen Links en PvdA, zijn er goede kansen om zetels te bemachtigen van het huidige demissionaire kabinet. Een Tweede Kamerlid waar alle ogen op gevestigd waren was Pieter Omtzigt, over het oprichten van een nieuwe partij. Zou hij wel of geen politieke partij oprichten? Na lang wachten heeft hij nu zijn eigen politieke partij aangekondigd “Nieuw Sociaal Contract” (NSC). Deze scoort direct hoog in de peilingen met, naar sommige schattingen, wel 46 zetels.

Dit is een van de vele nieuwe partijen van de afgelopen jaren, maar hoe richt je nu zo een politieke partij op? En maakt het verschil of je al in de Tweede Kamer zit of niet bij het oprichten van een politieke partij? Dit vertellen we je allemaal in deze blog!

Het begin van een politieke partij

Het zal je wellicht verbazen, maar er zitten eigenlijk niet hele strenge eisen aan het oprichten van een politieke partij. Er zijn een aantal basisprincipes en eisen waaraan voldaan dient te worden. Hetgeen dat hierbij opvalt is dat om een politieke partij te starten, je in principe de Nederlandse nationaliteit niet hoeft te bezitten. Iedereen kan dus een politieke partij starten in Nederland, ook als je op papier geen Nederlander bent. Daarnaast is er ook geen leeftijdsgrens, al komt het natuurlijk niet voor dat een minder jarig persoon een partij opzet.

Maar waar moet je dan wel een voldoen bij het oprichten van een politieke partij? Dit zetten we hieronder op een rij:

• Je dient de politieke partij allereerst te registreren. Het registreren geschiedt bij het centraal stembureau, dit kan zowel bij de kiesraad (Eerste en Tweede Kamer en het Europees Parlement) of bij de gemeenten, provincies of waterschappen bij de respectievelijke centrale stembureaus.
• Er dienen kosten voldaan te worden afhankelijk van waar een partij zich registreert; 112,50 euro voor verkiezingen in de gemeente, 225 euro voor verkiezingen in de Provinciale Staten en waterschappen.

In een notendop zijn dit de vereisten waaraan voldaan dienen te worden. Daarnaast is er nog de mogelijkheid om mee te doen met een blanco lijst, zonder partijnaam. Dan wordt er enkel een nummer toegeschreven op de kieslijst. Dit is waarschijnlijk niet handig wanneer je juist naamsbekendheid wil creëren.

Daarnaast dien je natuurlijk wel een lijsttrekker te hebben en anderen welke posities kunnen innemen indien de partij zetels verwerft. Dit was de afgelopen jaren een groot probleem bij snelgroeiende partijen, zoals de FvD en de BBB. Door het ineens behalen van een groot aantal zetels, bleken ze niet over de manschappen te bezitten om de bijbehorende functies te bekleden.

Kamerlid en het starten van een partij

Een zittend Kamerlid kan net zo goed een partij starten als ieder ander. Hiervoor gelden dezelfde procedures als hierboven beschreven. Echter op andere vlakken zal het gevoeliger en ingewikkelder liggen. Een Kamerlid is namelijk al onderdeel van een partij, anders kom je niet in de Tweede (of Eerste) Kamer. Dit betekent dat om een ander partij te starten, het Kamerlid zich dient af te scheiden van de ‘oude’ partij. Precies wat Pieter Omtzigt heeft gedaan bij het CDA of  Van Haga bij het FvD.

Dit zal voor veel partijen pijn doen, aangezien het toont dat er intern het een en ander aan de hand is. Daarnaast is het mogelijk dat ze andere Kamerleden met zich meenemen naar de andere partij, wat verder een slechte nasmaak achterlaat bij de oude partij. Dit soort zaken zullen uiteindelijk meespelen in de politiek, vooral wanneer dergelijke partijen in een kabinetsvorm toch zullen moeten samenwerken. Het oud-zeer zal bij bepaalde Kamerleden nog wel achterblijven wat een samenwerking kan bemoeilijken, waarbij het mogelijk is dat er Kamerleden zijn die helemaal niet met elkaar willen samenwerken. Politiek is immers uiteindelijk ook mensenwerk.

De politieke positie van een nieuwe partij is daarmee lastig. Wordt het te snel groot, bestaat de kans dat het in zichzelf implodeert, omdat het te veel moet regelen in een keer. Wordt het niet groot genoeg, dan verdwijnt eigenlijk het bestaansrecht van de partij. De invloed die een partij heeft blijft dan namelijk zeer gering. Al met al is het opzetten van een nieuwe politieke partij in theorie vrij eenvoudig, echter kan het in de praktijk voor een hoop vraagstukken zorgen. We hebben het dan immers nog niet eens gehad over het opstellen van een verkiezingsprogramma, het werven van financiële middelen, campagne voeren en de nog vele andere taken die erbij komen kijken. Dit zetten we allemaal uiteen in onze andere blogs.

Meer weten over het laatste juridische nieuws?

Bij Juristenblog schrijven wij over veel uiteenlopende nieuwsonderwerpen met een juridisch tintje. Hiermee brengen wij op een gemakkelijke, en vooral begrijpelijke, manier juridische kennis over. Lees bijvoorbeeld meer over juridisch nieuws!