Femicide Nederland: Alles over dit probleem

Femicide is in Nederland een hardnekkig probleem dat maar niet lijkt te verminderen. Aanpak van het probleem lijkt echter te gaan veranderen, onder andere door de grote aandacht die het probleem heeft gekregen in de afgelopen jaren. Onduidelijk is echter nog hoe dit probleem aangepakt moet worden. In dit artikel van Juristenblog.nl wordt uitleg gegeven over wat femicide is, hoe het mogelijk op te lossen is en wat eraan gedaan wordt.

Femicide Nederland: betekenis, oorzaken en cijfers.

Femicide is als begrip steeds belangrijker geworden binnen de maatschappij de afgelopen jaren. Steeds vaker hebben we het niet enkel over moord of doodslag in algemene zin, maar specifiek over femicide wanneer het slachtoffer een vrouw of meisje betreft.

Femicide wordt daarmee aangemerkt als het opzettelijk doden van vrouwen of meisjes. De term verwijst niet alleen naar het fysieke geweld, maar ook naar de dieperliggende ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het Openbaar Ministerie beschouwt femicide als de ernstigste vorm van gendergerelateerd geweld. De moorden vinden vaak plaats binnen relaties waarin sprake is van langdurige controle of mishandeling, voornamelijk huiselijk geweld. In verreweg de meeste gevallen is het de (ex-)partner die geweld gebruikt nadat de vrouw afstand probeert te nemen of een scheiding wil doorzetten.

Hulp nodig bij huiselijk geweld voor jezelf of voor een ander? Neem dan contact op met één van de onderstaande organisaties:

• Sterk Huis: https://www.sterkhuis.nl/,  Algemene vragen: 013 530 94 00, SPOED 24/7 bereikbaar: 0800 8013, Hulp of advies: 013 543 30 73, info@sterkhuis.nl
• Slachtofferhulp Nederland: https://www.slachtofferhulp.nl/, tel: 0900 0101, 0900-niet mogelijk? bel dan: 088 746 00 00, Formulier klik hier
• Veilig thuis: https://www.veiligthuis.nl/nl, Tel 24/7: 0800 2000, Chatten klik hier, Locatie zoeken klik hier
• Politie: https://www.politie.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld.html, Spoed: 112 of 112app, geen spoed, wel hulp: 0900-8844, 24/7 bereikbaar

Femicide: een steeds belangrijker begrip

Internationaal bestaat de term femicide al sinds de jaren 70, maar pas in de laatste tien jaar kreeg het in Nederland brede bekendheid. De Verenigde Naties namen femicide in 2012 op in hun resoluties over geweld tegen vrouwen. Daarmee werd duidelijk dat deze vorm van moord wereldwijd voorkomt, van Latijns-Amerika tot Europa. In Nederland werd het begrip lang vervangen door woorden als “familiedrama” of “partnergeweld”. Die eufemismen verhullen echter de structurele aard van het probleem: vrouwen worden niet willekeurig slachtoffer, maar vanwege hun positie binnen ongelijke machtsverhoudingen.

Hoewel Femicide in Nederland steeds vaker onderwerp van gesprek is, ontbreekt een specifieke strafrechtelijke categorie. Juridisch vallen de zaken onder moord of doodslag, zonder onderscheid naar geslacht of motief. Dat betekent dat daders niet zwaarder gestraft worden op basis van gendergerelateerd geweld. Experts van de Universiteit van Amsterdam benadrukken dat deze “juridische stilte” erkenning belemmert: zolang het woord niet in de wet staat, blijft de omvang onderschat.

Erkenning van femicide is belangrijk omdat:

• Het zichtbaar maakt dat vrouwen structureel risico lopen door genderongelijkheid.
• Het beleid en hulpverlening beter gericht kunnen worden op preventie van partnergeweld.
• Onderzoek en registratie preciezer worden, waardoor de omvang van het probleem duidelijker wordt.
• Slachtoffers en nabestaanden erkenning krijgen dat het om gendergerelateerd geweld gaat.

Waarom komt femicide voor?

De meeste gevallen van femicide in Nederland ontstaan uit situaties van huiselijk geweld. Onderzoekers van het WODC beschrijven dat daders vaak een patroon vertonen van controle, jaloezie en dreiging. De moord vormt dan de laatste fase van een langere cyclus van misbruik. In ruim 60 procent van de zaken is de dader de huidige of voormalige partner. Bij ongeveer 20 procent gaat het om een familielid of kennis.

De achtergrond van de daders loopt uiteen, maar er zijn duidelijke overeenkomsten. Deze worden veelal onderscheiden in vijf daderprofielen: de controlerende partner, de jaloerse ex, de eergerelateerde dader, de dader met psychische stoornis en de criminele context. Het motief is zelden puur emotioneel; vaak speelt verlies van macht of status de hoofdrol.

Er zijn duidelijke waarschuwingssignalen die voorafgaan aan veel femicides. Professionals dienen bijvoorbeeld te letten op:

• Dreiging met zelfmoord of geweld na een breuk
• Isolatie van de vrouw van vrienden of familie
• Escalerend fysiek of seksueel geweld
• Controle over geld, telefoon of locatie

Deze signalen worden vaak te laat herkend. Dat blijkt uit verschillende inspectierapporten, waarin staat dat informatie tussen instanties nog onvoldoende wordt gedeeld. Culturele patronen kunnen ook sterk bijdragen aan het probleem. Vrouwen krijgen nog steeds vaker de schuld wanneer ze niet zouden “luisteren” of “provoceren”. Zulke overtuigingen rechtvaardigen controle en leiden tot normalisering van geweld. Feministische organisaties pleiten daarom voor vroege educatie over gelijkwaardigheid en grenzen, al vanaf de basisschool.

Femicide Nederland in cijfers

Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer tussen de 35 en 50 vrouwen gedood. Dat aantal blijft al tien jaar vrijwel constant. In deze infographic  van 2025 over “een hardnekkig patroon dat niet vanzelf verdwijnt”. De onderstaande tabel toont het aantal vrouwenmoorden in de periode 2015–2025. Voor 2025 zijn de cijfers voorlopig en gelden tot 6 oktober 2025.

Jaar	Aantal vrouwenmoorden	Per 100.000 vrouwen
2015	37	0,21
2016	32	0,18
2017	38	0,21
2018	43	0,24
2019	40	0,22
2020	44	0,24
2021	46	0,25
2022	48	0,26
2023	41	0,22
2024	46	0,24
2025 (tot 6 okt)*	13	0,15

*2025-cijfers voorlopig, gebaseerd op gegevens tot 6 oktober 2025.

De cijfers laten zien dat het probleem structureel is en dat het nog niet lukt om dit te verminderen. De cijfers over 2025 zijn echter nog niet geheeld bekend. De tabel kan het laten lijken dat de aantallen fors lager liggen dan jaren hiervoor, echter kan er vertraging zijn in de cijfers. Dit heeft te maken met dat cijfers vaak pas worden opgenomen als onderzoeken en rechtszaken geweest zijn. De cijfers worden dan toegevoegd aan het jaar waarin de femicide heeft plaatsgevonden.

Bijna de helft van alle vrouwenmoorden wordt gepleegd door een (ex-)partner. In vergelijking met Zuid-Europese landen daalt het aantal slachtoffers hier trager. Spanje en Italië hebben specifieke wetten tegen femicide ingevoerd, waardoor vroegtijdige interventie beter is geregeld. Al langere tijd wordt er gepleit voor een meer integrale aanpak van femicide.

Femicide Nederland in beleid en samenleving

De afgelopen twee jaar kwam Femicide in Nederland vaak in het nieuws. In meerdere steden werden vrouwen gedood door hun partner of ex-partner, soms na eerdere meldingen van huiselijk geweld. Deze gebeurtenissen leidden tot maatschappelijke onrust en een roep om betere bescherming. Bij meer dan de helft van de zaken sprake van een vooraf bekende dreiging.

Het kabinet lanceerde in september 2025 de campagne Waar ben je? om bewustwording te vergroten en mensen aan te moedigen eerder melding te doen van dreigend geweld. De campagne richt zich vooral op jongeren en partners van slachtoffers. Het ministerie van Justitie en Veiligheid benadrukt dat vroege signalering levens kan redden.

Discussiepunten wel of geen specifieke wetgeving

In de Tweede Kamer is er discussie over de vraag of Nederland een aparte wet tegen femicide moet invoeren, vergelijkbaar met Spanje, Italië en België. Beide landen hebben specifieke strafverzwarende bepalingen voor moord op basis van geslacht. Het Nederlandse strafrecht behandelt moord en doodslag echter genderneutraal. Volgens het Openbaar Ministerie is dat juridisch consistent, maar maatschappelijke organisaties vinden dat erkenning van femicide essentieel is voor bewustwording.

Er zijn zowel praktische als principiële argumenten tegen een aparte wet. Juristen wijzen erop dat de bewijslast van een gendergerelateerd motief ingewikkeld is. Toch zeggen onderzoekers dat de symbolische waarde groot is: erkenning maakt beleid effectiever en stimuleert training binnen politie en rechtspraak. Om de knelpunten inzichtelijk te maken, publiceerde het WODC in 2025 een onderzoek over juridische erkenning van femicide. Daarin staat dat Nederland momenteel “geen specifieke bepaling kent voor moord op basis van geslacht”. Wel wordt onderzocht hoe strafverzwarende omstandigheden kunnen worden toegevoegd aan artikel 289 van het Wetboek van Strafrecht.

Dit zijn de belangrijkste overwegingen in de discussie over het wel of niet instellen van femicide in het Wetboek van Strafrecht:

• Erkenning in de wet maakt het probleem zichtbaar en statistisch meetbaar.
• Strafverzwaring kan een preventieve werking hebben.
• Extra wettelijke bepaling kan leiden tot meer bewustwording bij politie en OM.
• Tegenstanders vrezen dat de focus op motieven de rechtsgang vertraagt.

Recente zaken en maatschappelijke impact

De roep om verandering is versterkt door meerdere schokkende zaken in 2024 en 2025. Verschillende moorden haalden de voorpagina’s en leidden tot stille tochten, protesten en kamervragen. Hieronder worden een aantal van deze zaken beschreven.

De zaak Lent (2025)

In Lent werd begin 2025 een vrouw met dodelijk geweld om het leven gebracht in haar woning. De politie hield nog diezelfde avond een verdachte aan. Later bleek dat de vrouw kort voor haar dood bescherming had gezocht, omdat haar ex-partner een huisverbod had overtreden. De zaak toont aan hoe snel dreiging kan escaleren wanneer eerdere signalen niet worden opgevolgd.

De zaak Purmerend (2025)

In Purmerend werd in de zomer van 2025 een 50-jarige vrouw doodgestoken in haar eigen woning. De verdachte, haar 53-jarige partner, werd direct na het incident buiten de woning aangehouden. De schok in de wijk was groot, omdat er kort daarvoor al meldingen waren van huiselijk geweld. De gebeurtenis onderstreepte dat femicide niet beperkt is tot één bevolkingsgroep of regio, maar in elke woonomgeving kan plaatsvinden.

De zaak Hardenberg (2024/2025)

De moord in Hardenberg werd een symbool voor gemiste kansen in de bestrijding van femicide. Het slachtoffer had vlak voor haar dood contact met de politie, omdat haar man een huis- en contactverbod schond. Toch werd niet ingegrepen. Enkele weken later werd ze door hem om het leven gebracht. Het Openbaar Ministerie eiste veertien jaar cel en tbs. De zaak leidde tot felle discussies over de effectiviteit van huisverboden en de verantwoordelijkheid van de hulpdiensten.

De zaak Schoonebeek (2024)

In Schoonebeek werd de 62-jarige Tonnie in 2024 vermoord door haar ex-partner. De man kon zich niet neerleggen bij de scheiding en wachtte haar thuis op. De rechtbank veroordeelde hem tot veertien jaar gevangenisstraf en tbs. De zaak maakte diepe indruk in Drenthe en zette het thema van intieme terreur nadrukkelijk op de politieke agenda.

De zaak Lisa (17) – Duivendrecht (2025)

De dood van de zeventienjarige Lisa in juni 2025 veroorzaakte grote nationale verontwaardiging. Ze werd ’s nachts op haar fiets aangevallen en met dodelijk geweld omgebracht. Enkele dagen later arresteerde de politie een 22-jarige verdachte die illegaal in Nederland verbleef. Haar dood leidde tot een felle maatschappelijke discussie over veiligheid, toezicht en bescherming van jonge vrouwen. In meerdere steden werden stille tochten gehouden ter nagedachtenis aan haar.

Publieke reactie en maatschappelijke druk

De opeenstapeling van deze moorden leidde tot een golf van maatschappelijke actie. In steden als Nijmegen, Amsterdam, Utrecht en Groningen trokken honderden mensen de straat op onder het motto “geen vrouw mag sterven omdat ze een vrouw is” en “Wij eisen de nacht op”. Demonstranten riepen de overheid op om huisverboden strenger te handhaven, hulpverlening beter te organiseren en femicide juridisch te erkennen. Nabestaanden spraken openlijk over hun verlies, vaak voor het eerst, en benadrukten dat veel vrouwen vooraf al hulp zochten.

Politiek en Femicide Nederland

De recente reeks vrouwenmoorden heeft geleid tot groeiende politieke aandacht voor femicide in Nederland. In de Tweede Kamer wordt gesproken over erkenning van femicide als aparte misdrijfscategorie, vergelijkbaar met Spanje en België. Voorstanders vinden dat zo’n wetswijziging recht doet aan de gendergerelateerde aard van het geweld, terwijl tegenstanders benadrukken dat bestaande wetten volstaan. Het ministerie van Justitie en Veiligheid zet ondertussen in op vroegsignalering, betere samenwerking tussen hulpinstanties en strengere handhaving van huisverboden. Ook komt er een landelijke Femicide Monitor om alle gevallen centraal te registreren en patronen sneller te herkennen.

Toch blijft er kritiek dat het beleid te reactief is. De structurele ongelijkheid wordt onvoldoende aangepakt. Volgens experts is naast juridische hervorming ook cultuurverandering nodig: onderwijs over gelijkwaardigheid, financiële zelfstandigheid en het doorbreken van controlerende relatiepatronen. Zonder die maatschappelijke basis zal de aanpak van femicide slechts tijdelijk effect hebben.

Of en hoe de Nederlandse aanpak van femicide zal veranderen, blijft nog te bezien. Wel is zeker dat er in ieder geval actie ondernomen wordt, dankzij onder meer de grotere bekendheid, publieke aandacht en protesten tegen het probleem.