Wat is een onrechtmatige daad?

Als je iets doet waardoor iemand anders schade lijdt, ben je volgens de wet verplicht om die schade te vergoeden. Maar wanneer is er eigenlijk sprake van zo’n schadelijke daad en wat zijn de voorwaarden die daarbij gelden? Wij vertellen je alles over wat een onrechtmatige daad is.

Voorwaarden

Onrechtmatigheid

Als iemand een onrechtmatige daad begaat waaruit schade voortkomt, moet de schade worden vergoed. Maar deze onrechtmatige daad moet wel toerekenbaar zijn aan de dader. Dit betekent dat de dader schuldig moet zijn op basis van de wet of op grond van wat algemeen geldend is in het verkeer.

De schuldigheid heeft te maken met verwijtbaarheid. Als bijvoorbeeld kinderen een raam breken door te voetballen, moet dit gedrag aan hen te verwijten zijn. Dit kan op basis van de wet zijn, bijvoorbeeld als een wet gedragingen van een dier toerekent aan de eigenaar. Maar het kan ook gebaseerd zijn op wat algemeen geldend is in het verkeer, waarbij persoonlijke verwijtbaarheid niet altijd aan de orde is.

Als de onrechtmatige daad toerekenbaar is aan de dader, kan deze toch nog worden weggenomen door een schulduitsluitingsgrond, zoals overmacht. Als iemand bijvoorbeeld onder grote psychische druk handelt, kan dit als overmacht worden beschouwd en kan de daad niet meer aan de dader worden toegerekend. Dit maakt het onmogelijk om tot schadevergoeding te komen.

Toerekenbaarheid

Een onrechtmatige daad moet toegeschreven worden aan de dader. Dit betekent dat de dader schuld heeft aan de daad, op basis van de wet en op basis van de heersende opvattingen in de samenleving.

Schuld heeft te maken met verwijtbaarheid. Als er bijvoorbeeld een kapot raam is, moet dit verweten kunnen worden aan het gedrag van de kinderen.

Op basis van de wet betekent dat de wet voorschrijft dat de dader verantwoordelijk is voor de gevolgen van zijn of haar gedrag. Zo bestaat er bijvoorbeeld een wet die bepaalt dat de eigenaar van een dier verantwoordelijk is voor de acties van het dier. Als jouw hond bijvoorbeeld een kind bijt, ben jij als eigenaar verantwoordelijk volgens de wet.

Op grond van de heersende opvattingen in de samenleving is een lastigere kwestie. Dit gaat over wat de algemene opvatting is over wat toerekenbaar is aan de dader. In de meeste gevallen vinden we dat de daad aan de dader moet worden toegerekend, ook als er geen persoonlijke verwijtbaarheid is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een onervaren bestuurder die een ongeluk veroorzaakt. Hoewel we begrijpen dat deze persoon misschien niet persoonlijk verwijtbaar is, vinden we wel dat hij of zij verantwoordelijk is.

Hoewel de daad op een van deze manieren aan de dader kan worden toegeschreven, kan dit nog steeds worden tegengegaan door een schulduitsluitingsgrond. Een voorbeeld hiervan is overmacht. Als iemand onder grote psychische druk staat en niet anders kan handelen, kan er sprake zijn van overmacht. In dit geval kan de daad niet meer worden toegeschreven aan de dader en kan er geen schadevergoeding worden gevraagd.

Schade

Een belangrijk criterium voor het toekennen van een schadevergoeding is de schade zelf. Het is vanzelfsprekend dat er schade moet zijn voordat er een vergoeding kan worden toegekend. Deze schade kan zowel materieel als immaterieel zijn. Maar niet alle soorten immateriële schade komen in aanmerking voor een vergoeding. Alleen schade die voortkomt uit een situatie waarin de dader het doel had om immateriële schade toe te brengen, waarbij de benadeelde fysiek letsel heeft opgelopen, of waarbij er sprake is van aantasting van de eer of goede naam van de benadeelde of op een andere manier aantasting van zijn persoonlijkheid. Dit geldt ook als de eer of goede naam van een overledene is aangetast.

Causaliteit

Om voor schadevergoeding in aanmerking te komen, moet er vastgesteld worden dat de schade een direct gevolg is van de onrechtmatige daad. Dit wordt de causaliteit genoemd. De schade mag geen andere oorzaak hebben dan de onrechtmatige daad. Om te beoordelen of er sprake is van een causaal verband, kan je jezelf de vraag stellen: zou de schade ook zijn ontstaan zonder de daad? Als het antwoord op deze vraag ja is, dan zal er geen schadevergoeding worden toegekend. Er is dan niet voldaan aan de vereiste oorzaak-gevolg relatie.

Relativiteit

Het laatste vereiste is relativiteit. Een wet wordt vaak opgesteld om een bepaald belang te beschermen. Wanneer een wet wordt geschonden en de norm van die wet is gericht op bescherming van de benadeelde, dan is er sprake van relativiteit. Relativiteit ontbreekt bijvoorbeeld wanneer afval wordt gedumpt in een rivier waardoor toeristen geen bootjes meer huren en de bootverhuurder verlies lijdt. Het afval dumpverbod is bedoeld om het milieu te beschermen, niet om ervoor te zorgen dat de verhuurder bootjes verhuurt. Ook al is er in dit geval sprake van een onrechtmatige daad, schadevergoeding is in dit geval niet mogelijk.

Blijf up-to-date over wat te doen bij ongelukken en andere interessante informatie over aansprakelijkheidsrecht!

Bij Juristenblog.nl proberen we zo adequaat mogelijk te informeren over alles wat met ondernemingsrecht te maken heeft. Vond je deze blog interessant? Houd dan ook zeker onze andere blogartikelen over aansprakelijkheidsrecht in de gaten!