Wat doet een Staatssecretaris? Duidelijke uitleg

Staatssecretaris is een functie die veel in het huidige kabinet voorkomt. Met maar liefst 13 staatssecretarissen brengt de functie ook daadwerkelijk gewicht met zich mee.

Maar wat is een staatssecretaris precies? En wat doet een staatssecretaris nu precies in binnen het huidige kabinet? Lees het allemaal in dit artikel van Juristenblog.nl!

Wat is een staatssecretaris?

We noemden al even dat de staatssecretaris binnen de huidige regering een veelvuldig aanwezige functie is. Toch kan het ingewikkeld zijn om precies te snappen wat een staatssecretaris is en welke functie het binnen de regering heeft.

Een staatssecretaris is iets anders dan een minister. Deze ondersteund de minister in diens taken en heeft daarom een kleinere portefeuille. Dit betreft meestal een gedeelte van het beleidsterrein van een ministerie. Neem bijvoorbeeld het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, waarbij de aangewezen staatssecretaris, Vicky Maeijer, zich richt op langdurige zorg. De minister, Fleur Agema, houdt zich bezig met de brede portefeuille. Beide worden echter benoemd door de Koning.

Verantwoordelijkheid afleggen

De staatssecretaris legt verantwoordelijkheid af bij de minister en is daarmee ondergeschikt aan diens functie. Waar het op neer komt is dat de minister een bepaalde route vastlegt en de staatssecretaris hieraan invullen dient te geven. Op deze manier is er voor de minister meer ruimte om zich met bepaalde taken bezig te houden.

Wat doet een staatssecretaris binnen het kabinet?

Alhoewel de staatssecretaris onderdeel is van de regering, neemt deze niet automatisch deel aan de ministerraad. Dit is de vergadering waar alle ministers aanwezig zijn. Een staatssecretaris mag enkel deelnemen indien deze daadwerkelijk is uitgenodigd.

Voor de 13 staatssecretarissen is hun rol daarmee minder prominent aanwezig, maar wel essentieel voor de uitvoering van beleid van een ministerie. Binnen deze functie hebben bewindslieden doorgaans de volgende verantwoordelijkheden:

• Het ondersteunen van de minister
• Zelfstandig beleid ontwikkelen en hieraan uitvoering geven
• Verantwoording afleggen in de Tweede Kamer
• Communicatie onderhouden met stakeholders (personen van interesse)
• De minister vervangen in gevallen van afwezigheid, zoals ziekte

In sommige gevallen wordt een staatssecretaris aangewezen vanwege de specifieke kennis die zij bezitten binnen een bepaalde portefeuille. Dit kan zijn omdat zij al een tijd actief zijn binnen het ministerie of omdat zij in het werkveld ervaring hebben opgedaan.

Wat zijn de eisen?

Een staatssecretaris wordt je uiteraard niet zomaar er zijn eisen waar je aan dient te voldoen. Er zijn dan wel geen formele opleidingseisen vastgesteld, maar vaak worden personen aangewezen die daadwerkelijk kennis hebben binnen een bepaald veld. Ervaring, deskundigheid en politieke achtergronden van kandidaten zijn dan ook zeer belangrijke maatstaven. De volgende eisen zijn van belang voor het betreden en voldoen aan de functie:

• Nederlandse nationaliteit: De bewindspersoon moet in het bezit zijn van de Nederlandse nationaliteit.

• Verkiesbaarheid: Hij of zij moet verkiesbaar zijn voor de Tweede Kamer, dus minimaal 18 jaar oud en niet uitgesloten van kiesrecht.

• Politieke ervaring: Vaak wordt verwacht dat een staatssecretaris ervaring heeft in de politiek, bijvoorbeeld als Kamerlid, wethouder of topambtenaar.

• Inhoudelijke kennis: Kennis van het specifieke beleidsterrein waarop hij of zij gaat opereren is gewenst.

• Integriteit: Een kandidaat moet een onbesproken gedrag hebben; elke mogelijke integriteitsschending wordt zorgvuldig onderzocht.

Een aantal van deze eisen geldt ar vrij automatisch voor de meeste Nederland. Immers als je kunt stemmen, kun je ook verkiesbaar gesteld worden en bezit je de Nederlandse nationaliteit. Hetgeen wat een toekomstige staatssecretaris differentieert van een ‘gewone’ Nederlander lijkt dus vooral kennis, kunde en politieke affiniteit te zijn. Je moet immers wel onderdeel zijn van een kabinetspartij voordat je daadwerkelijk de functie kunt bekleden, of in ieder geval het vergroot je kansen aanzienlijk om hiervoor gekozen te worden.

Verschillen tussen een staatssecretaris en een minister

We hebben het al kort aangeduid maar een minister en een staatssecretaris zijn dus zeker niet hetzelfde. Ze werken nauw samen en lijken op gedeeltes dezelfde soort functie te bekleden, maar toch zijn er duidelijke verschillen. Een minister draagt bijvoorbeeld de eindverantwoordelijkheid voor een geheel ministerie. Dit houdt in dat deze persoon ook degene is die de eindverantwoordelijkheid aan het kabinet en de Tweede Kamer aflegt. Een minister is daarmee veel meer prominent aanwezig en heeft een sterkere positie, zoals in de ministerraad, en zijn nauwer betrokken bij grote politieke beslissingen in het kabinet.

De staatssecretaris is veel meer gefocust op de uitvoering van specifiek beleid binnen een ministerie. Het is echter niet onmogelijk dat een staatssecretaris grote politieke zichtbaarheid verwerft en daarmee meer invloed krijgt. Zo kreeg staatssecretaris Alexandra van Huffelen veel media-aandacht tijdens haar werk aan de compensatieregelingen voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Daarnaast hoeft een staatssecretaris niet automatisch af te treden of ontslag te nemen wanneer een minister dit wel doet, diens functie kan gewoon blijven bestaan en doorgaan.

Veel verantwoordelijkheden weinig macht

Een staatssecretaris kan dus gezien worden als een soort ‘minister light’. Ze hebben immers wel veel verantwoordelijkheden binnen bepaalde portefeuilles maar hebben veel minder macht en rechten dan een minister heeft. Het is echter niet enkel het ‘hulpje’ van een minister. Sterker nog een staatssecretaris en een minister kunnen het geheel met elkaar oneens zijn over de invulling en uitvoering van een portefeuille. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de discussie rondom de gevangenissen. Dit zorgt voor wrijving en maakt de functie niet makkelijker om te beoefenen. Des al niet te min is het een serieuze positie binnen een kabinet wat ook niet lichtzinnig betreden en behandeld moet worden.

Wil je meer weten over de Nederlandse politiek? Lees dan ook onze andere artikelen, zoals over minister Faber en politiek rechts, op Juristenblog.nl!