Alles over Box 3: Wat gaat er veranderen?

Belastinghervormingen zijn altijd een onderwerp van discussie. Vrijwel geen van de veranderingen hebben zoveel discussie doen oplaaien als alles over Box 3 de afgelopen jaren. In deze periode zijn er meerdere wijzigingen doorgevoerd, waarbij er mogelijk nog meer aan zitten te komen. Hoe deze maatregelen zullen uitpakken zal per situatie verschillen.

Maar wat gaat er nu precies veranderen? Welke wijzigingen zitten nog in de pijplijn en wat is er al door? Welke impact kunnen deze veranderingen hebben? Lees alles over Box 3 in dit artikel van Juristenblog.nl!

Alles over Box 3: De huidige wetgeving

Box 3 is het deel van de inkomstenbelasting dat ziet op sparen en beleggen. Het gaat om vermogen dat niet in Box 1 (werk en woning) of Box 2 (aanmerkelijk belang) valt. Voorbeelden zijn spaargeld, beleggingen, tweede woningen en bepaalde vorderingen. Volgens de Belastingdienst wordt dit vermogen belast via een fictief rendement, dus niet op basis van werkelijke opbrengst.

De wettelijke basis ligt in de Wet inkomstenbelasting 2001. Artikel 5.2 van deze wet bepaalt dat de grondslag sparen en beleggen wordt berekend over de waarde van bezittingen minus schulden, verminderd met het heffingsvrije vermogen. Vervolgens wordt een rendement verondersteld via een staffel die jaarlijks door de overheid wordt vastgesteld.

De keuze voor fictief rendement is historisch bepaald. Toen Box 3 in 2001 werd ingevoerd, wilde de wetgever een eenvoudig systeem dat weinig administratieve lasten gaf. Men vond het meten van werkelijke rendementen te ingewikkeld. Lange tijd werkte dit systeem redelijk, omdat de rente en beleggingsopbrengsten dicht bij het forfait lagen. De laatste tien jaar zijn de verschillen echter groot geworden. Spaarders ontvingen nauwelijks rente, terwijl zij wel belasting betaalden over een fictief rendement van meerdere procenten. Dit zorgde voor een gevoel van onrechtvaardigheid.

De kritiek kwam tot een hoogtepunt met het Kerstarrest van de Hoge Raad in december 2021. De rechter oordeelde dat het stelsel in strijd kan zijn met het eigendomsrecht en het discriminatieverbod, omdat spaarders structureel benadeeld werden. Dit leidde tot de Wet rechtsherstel Box 3, waarmee geprobeerd is belastingplichtigen vanaf 2017 tegemoet te komen.

Box 3 in de praktijk

Hoe werkt Box 3 in de praktijk? De Belastingdienst hanteert drie categorieën: spaargeld, overige bezittingen en schulden. Voor spaargeld wordt een rendement gebruikt dat is gebaseerd op actuele rentes. Voor beleggingen geldt een ander percentage, gebaseerd op langjarige gemiddelde rendementen van aandelen en obligaties. Deze percentages verschillen sterk, waardoor de vermogensmix bepalend is voor de uiteindelijke belasting. Deze rendementen zijn tot nu toe bepaalt door een fictief rendement dat de Belastingdienst aanhield.

Een voorbeeld maakt dit overzichtelijker: Stel, iemand bezit €200.000 spaargeld. Het forfaitaire rendement voor spaargeld ligt rond de 1%. Dit betekent dat de fiscus uitgaat van €2.000 rendement. Daarover wordt 32% belasting geheven, wat neerkomt op €640. In werkelijkheid kan de spaarrente lager of hoger liggen, waardoor de belastingdruk niet aansluit bij de werkelijke situatie. Bij beleggingen werkt het soms omgekeerd. Iemand die met aandelen 10% rendement maakt, wordt wellicht slechts voor 5% belast. Dit verschil verklaart de maatschappelijke discussie.

Daarnaast spelen schulden een rol. Schulden verminderen het belastbare vermogen. Denk aan persoonlijke leningen of hypotheken die niet op de eigen woning zien. Deze aftrek verlaagt de belastingdruk, maar kan ook een prikkel geven om meer te lenen dan verstandig is. Specifieke regelingen maken Box 3 ingewikkelder. Zo bestaan er vrijstellingen voor groene beleggingen. Beleggers in door de overheid erkende duurzame fondsen krijgen een extra heffingsvrij vermogen en soms een rentevoordeel. Dit moet duurzame investeringen aantrekkelijker maken.

De scheefheden van dit systeem zijn aanleiding voor aanhoudende rechtszaken en politieke debatten. Spaarders klagen dat zij structureel te veel belasting betalen, terwijl vermogende beleggers juist relatief gunstig uitkomen.

Mogelijke wijzigingen vanaf 2025

Vanaf 2025 komen er ingrijpende veranderingen in Box 3. In mei 2025 diende het kabinet namelijk het wetsvoorstel Wet werkelijk rendement Box 3 in. Met dit voorstel wil de overheid belasting heffen over het daadwerkelijke rendement in plaats van een fictief forfait. Concreet betekent dit dat spaarders alleen belasting betalen over ontvangen rente, terwijl beleggers en vastgoedeigenaren juist worden aangeslagen voor werkelijke opbrengsten én waardestijgingen.

Moeizame overgang

Toch verloopt de invoering niet zo snel als gehoopt. Oorspronkelijk zou het nieuwe stelsel in 2027 starten. De Belastingdienst gaf echter aan meer tijd nodig te hebben, waardoor de invoering is doorgeschoven naar 2028. Dit betekent het concreet:

• Spaarders profiteren, want hun belastingdruk sluit straks beter aan bij de lage renteopbrengsten.
• Beleggers moeten zich voorbereiden op hogere lasten in jaren met veel winst.
• Vastgoedeigenaren krijgen bovendien te maken met een jaarlijkse belasting op waardestijgingen, naast eventuele huurinkomsten.

Daarom is dit voorstel gunstig voor spaarders, maar tegelijkertijd kan het leiden tot fors hogere lasten voor beleggers en vastgoedeigenaren. De overgang naar het nieuwe systeem blijkt bovendien bijzonder complex. De Raad van State waarschuwt dat de uitvoerbaarheid onzeker is en dat burgers aanzienlijk meer administratie moeten bijhouden. Daardoor bestaat de vrees dat de Belastingdienst opnieuw overbelast raakt.

Intussen blijven er tussen 2025 en 2028 overgangsregelingen gelden. Daarbij wordt het forfaitaire rendement iets dichter bij de werkelijkheid gebracht. Toch ervaren veel belastingplichtigen dit nog steeds als onrechtvaardig. Vooral beleggers met sterk wisselende rendementen kunnen in die periode nadelige effecten voelen. De politieke discussie over Box 3 is hierdoor extra fel geworden:

• Liberale partijen pleiten voor eenvoud en lagere lasten voor investeerders.
• Linkse partijen benadrukken juist de ongelijkheid en eisen hogere vermogensheffingen.
• Middenpartijen zoeken ondertussen naar een balans tussen uitvoerbaarheid en rechtvaardigheid.

Investeringen en verschuiving van de woning naar Box 3

Een van de meest besproken plannen is de mogelijke verschuiving van de eigen woning naar Box 3. Momenteel valt de eigen woning nog in Box 1, waar de hypotheekrenteaftrek een belangrijke rol speelt. Wanneer de woning naar Box 3 gaat, wordt deze echter behandeld als vermogen. Daardoor moeten huiseigenaren jaarlijks belasting betalen over de waarde van hun woning, zelfs als er geen inkomen uit voortkomt. De gevolgen hiervan zijn verstrekkend:

• Eigenwoningbezitters gaan jaarlijks belasting betalen over de WOZ-waarde.
• De hypotheekrenteaftrek verdwijnt, wat vooral starters en huiseigenaren met hoge leningen raakt.
• Het verschil tussen huren en kopen wordt kleiner, omdat fiscale voordelen verdwijnen.

Daarom kan dit voorstel de woningmarkt aanzienlijk beïnvloeden. Minder fiscale prikkels om te kopen kunnen leiden tot afkoeling van de huizenprijzen. Tegelijkertijd groeit de onzekerheid bij huiseigenaren die vrezen voor hogere maandlasten. Voor nieuwe kopers die bijvoorbeeld van een huurwoning afkomen, zou dit dus een gunstig scenario kunnen zijn. Voor huizenbezitters zou het mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben.

Sommige politici opperen daarom een tussenoplossing. Zo zou slechts een deel van de woningwaarde naar Box 3 verplaatst kunnen worden, bijvoorbeeld boven een bepaalde WOZ-grens. Dat klinkt milder, maar maakt de wetgeving wel complexer.

Alles over Box 3 en vastgoedbeleggingen

Ook vastgoedbeleggingen liggen onder een vergrootglas. Het gaat hierbij om tweede woningen, verhuurd vastgoed en recreatiewoningen. Op dit moment telt alleen de waarde per 1 januari mee, en worden waardestijgingen pas zichtbaar bij verkoop. Daardoor betalen beleggers vaak relatief weinig belasting vergeleken met hun daadwerkelijke rendement.

Wet werkelijk rendement en vastgoed

Onder de Wet werkelijk rendement verandert dit fundamenteel. Zowel huurinkomsten als jaarlijkse waardestijgingen worden belast. Hierdoor kan de belastingdruk in een stijgende markt sterk toenemen. In een dalende markt daarentegen krijgen beleggers minder voordeel, omdat verliezen niet altijd direct volledig verrekend worden. Voor vastgoedinvesteerders betekent dit concreet:

• Meer onzekerheid, omdat de belastingdruk afhankelijk wordt van marktontwikkelingen.
• Hogere administratieve lasten, doordat waardestijgingen jaarlijks moeten worden vastgelegd.
• Minder aantrekkelijkheid, omdat vastgoed minder voorspelbaar wordt als belegging.

Daartegenover staat dat de woningmarkt mogelijk wordt ontlast. Doordat speculatieve aankopen minder aantrekkelijk worden, komt er meer ruimte voor starters en huurders.

De Wet werkelijk rendement: Hoe gaat het nu werken?

De Wet werkelijk rendement vormt de kern van de plannen. In plaats van forfaitaire percentages wordt daadwerkelijk rendement belast. Daarmee sluiten belasting en opbrengsten eindelijk beter op elkaar aan. Spaarders profiteren, omdat hun belastingdruk daalt. Beleggers en vastgoedeigenaren zien echter hun lasten stijgen in jaren met hoge rendementen. Belangrijk is dat de wet onderscheid maakt tussen categorieën:

• Spaargeld: alleen belasting over daadwerkelijk ontvangen rente.
• Aandelen en obligaties: belasting over dividend, rente en gerealiseerde koerswinsten.
• Vastgoed: belasting over huurinkomsten én jaarlijkse waardestijging.

De overheid benadrukt dat dit eerlijker en toekomstbestendiger is. Toch waarschuwen instanties voor uitvoeringsproblemen. Burgers moeten meer gegevens aanleveren en de Belastingdienst moet systemen fors uitbreiden. Daardoor bestaat het risico dat het stelsel moeilijk uitvoerbaar wordt. Bovendien wijzen adviseurs op een nieuw risico: beleggers kunnen in goede jaren met torenhoge aanslagen geconfronteerd worden. Het is nog onzeker hoe verliezen precies worden verrekend, waardoor ongelijkheid dreigt.

Wat zegt de politiek over Box 3?

De hervorming van Box 3 verdeelt de politiek sterk. Daarom hebben de meeste partijen in hun verkiezingsprogramma duidelijke standpunten ingenomen. Zij zien Box 3 niet alleen als een belastingvraagstuk, maar ook als een middel om vermogensongelijkheid te verkleinen of juist economische groei te stimuleren.

De hervorming van Box 3 zorgde voor stevige debatten in de Tweede Kamer. Liberale partijen vinden dat vermogen niet te zwaar belast mag worden. Zij wijzen erop dat investeerders zorgen voor banen en economische groei. Linkse partijen leggen juist de nadruk op ongelijkheid. Zij willen dat grote vermogens zwaarder bijdragen aan de samenleving. Middenpartijen erkennen beide kanten. Zij zien dat spaarders eerlijker behandeld moeten worden, maar maken zich ook zorgen om de uitvoerbaarheid van de plannen.

Verschillen tussen partijen uitgelegd

De meningen lopen ver uiteen. VVD en andere liberale partijen willen lagere lasten en eenvoud. PvdA, GroenLinks en SP eisen juist hogere vermogensheffingen. CDA en D66 proberen een evenwicht te vinden. ChristenUnie en SGP richten zich vooral op gezinnen en kleine spaarders. Hierdoor is duidelijk dat de politieke kleur van een kabinet straks sterk bepaalt hoe de hervorming uitpakt.

Gevolgen voor burgers tot 2035

De hervormingen hebben niet voor iedereen dezelfde uitwerking. Spaarders gaan erop vooruit omdat zij eindelijk eerlijk belast worden. Beleggers ervaren wisselende belastingdruk afhankelijk van hun rendement. Vastgoedeigenaren kunnen juist jaarlijks hoge aanslagen krijgen door huurinkomsten en waardestijgingen. Huurders profiteren indirect als beleggers minder huizen opkopen. Dit kan de markt toegankelijker maken.

Mogelijke wijzigingen Box 3 2025 – 2035: Een overzicht